location: Belgium
year: 2025
Belgische blauwe hardsteen is diep verankerd in de Belgische bouwtraditie en cultuur. Net als baksteen vormt het een herkenbaar element in onze architectuur, gewaardeerd om zijn esthetiek én historische betekenis. Deze kalksteen ook bekend als arduin of petit granit is rijk aan fossielen en kenmerkt zich door een blauwgrijze kleur. De steen, gevormd op de zeebodem zo’n 345 miljoen jaar geleden, wordt vooral gewonnen in de regio Henegouwen.
België is wereldwijd een belangrijke producent van blauwe hardsteen. Meer dan 80% van de nationale productie komt uit Wallonië. De Belgische variant staat bekend om haar kwaliteit en wordt veel toegepast in vloeren, gevels, bestrating en grafstenen. Door de nabijheid van de ontginning is blauwe hardsteen een alledaags, maar waardevol materiaal in onze leefomgeving.
De steen is bijzonder duurzaam: lage poreusheid en hoge druksterkte maken haar bestand tegen weer, vorst en vervuiling. Toch ontstaat er tijdens de verwerking veel restmateriaal, niet door slijtage, maar door productieprocessen. Deze resten, vaak niet meer esthetisch inzetbaar, kunnen worden vermalen tot granulaten voor beton of wegenbouw. Daarbij gaat echter veel van de oorspronkelijke waarde verloren.
Dit onderzoek focust zich op het hergebruik van dit restmateriaal zonder nieuwe ontginning. De productie van blauwe hardsteen is namelijk eindig: in Carrière du Hainaut Europa’s grootste groeve, wordt jaarlijks 540.000 ton ontgonnen. Bij ongewijzigd tempo raakt de groeve binnen circa 140 jaar uitgeput. De recente heropening van een aangrenzende groeve biedt slechts tijdelijk soelaas, want verdere uitbreiding wordt beperkt door woongebieden. Efficiëntere ontginning versnelt bovendien de uitputting. Wat miljoenen jaren nodig had om te ontstaan, dreigt in enkele generaties te verdwijnen.
Ook bij verwerking komt veel afval vrij. In samenwerking met steenkapper Abbin in Essen, die nauw verbonden is met de groeve, wordt dit zichtbaar: gemiddeld produceert Abbin wekelijks 13 ton restmateriaal. Dit omvat snijafval, breukstukken en slib. Wanneer we dit cijfer doortrekken naar alle steenkappers in België, wordt de omvang van het probleem duidelijk.
De levenscyclus van Belgische blauwe hardsteen wordt in hoofdzaak bepaald door drie kernfasen: extractie, productie en gebruik. Deze fasen hebben de grootste invloed op de vorm, kwaliteit en het potentieel voor hergebruik van het materiaal. Om deze impact zichtbaar te maken, wordt mapping ingezet als onderzoeksmethode.
MAPPING
Mapping dient als een visueel instrument om de beweging en transformatie van blauwe hardsteen binnen België in kaart te brengen. Door specifieke locaties en stappen binnen de cyclus van ontginning tot afvalbeheer te pinpointen, wordt duidelijk hoe het materiaal doorheen zijn levensloop evolueert.
Deze visuele benadering onthult ruimtelijke patronen en toont waar waarde behouden blijft of verloren gaat. Het resultaat is een beter begrip van de rol van betrokken actoren en een fundament voor het ontwikkelen van duurzamere strategieën rond
materiaalgebruik en restverwerking.