year: 2025
Blauwe hardsteen speelt een centrale rol in de stedelijke context van dit onderzoek, met bijzondere focus op Antwerpen. De keuze voor deze stad is zowel praktisch (samenwerking met een lokale steenkapper) als inhoudelijk gemotiveerd. Antwerpen toont een rijke variatie aan toepassingen van blauwe hardsteen, van historische gebouwen tot hedendaagse straatinrichting.
De stad biedt een dynamische omgeving waarin blauwe hardsteen zichtbaar slijt, vernieuwt en betekenis krijgt. In tegenstelling tot symbolische plekken zoals kerken of begraafplaatsen, maakt de stedelijke context de levende evolutie van het materiaal tastbaar. Via locatiebezoeken en documentatie werd het gebruik geanalyseerd, met aandacht voor zowel visuele aspecten als de culturele betekenis.
Blauwe hardsteen is in Antwerpen alomtegenwoordig en fungeert als een stille getuige van de geschiedenis, met toepassingen die soms traditioneel blijven, maar ook vernieuwen. Zoals Geert Bekaert schreef: “Materialen dragen de tijd in zich.”(Bekaert, 1992, p. 34).
Tegelijk leidt stadsvernieuwing tot het vervangen van oude toepassingen, wat enerzijds waardevolle context doet verdwijnen en anderzijds reststromen creëert. Hierdoor ontstaat een paradox: het duurzame karakter van blauwe hardsteen staat onder druk in een constant veranderende stad.
Door slijtage en transformaties te documenteren, komt de betekenis van blauwe hardsteen als meer dan bouwmateriaal naar voren: het verbindt verleden, heden en toekomst, en draagt bij aan de stedelijke identiteit.
CONTEXT
Het restmateriaal van blauwe hardsteen is afkomstig uit de afbraaksector en bestaat voornamelijk uit elementen die vrijkomen bij sloop en renovatiewerken. Veelvoorkomende stukken zijn versleten dorpels, afgebroken boordstenen, traptreden, gevelplaten, vloerstenen en fragmenten van ornamenten. Deze onderdelen vertonen vaak sporen van slijtage, breuk, verwering of bewerking. Hoewel ze hun oorspronkelijke functie verloren hebben, bezitten ze nog steeds materiële en esthetische waarde en vormen ze een potentiële bron voor hergebruik.
ANALYSE
- Herkomst: afbraak van gevelplaten, stoepen, borduren
- Veldonderzoek in Antwerpen leverde 48 fragmenten op
- Leeftijd fragmenten: variërend van 20 tot 120 jaar oud
Analytische kwaliteiten van gebruiksreststromen:
- Fysiek: Middelgrote stukken, afgeronde hoeken door langdurige slijtage
- Structureel: Plaatselijk beschadigd, maar in kern vaak stabiel
- Esthetisch – visuele kenmerken:
- Patina: verkleuring, glans door wrijving, erosie
- Slijtagevlakken, krassen, afbrokkeling aan randen
- Contrast tussen gladde zones en ruwe beschadigingen
- Lichte inscripties, sporen van plaatsing, gebruik
- Beeldtaal = gebruikt, doorleefd, menselijk